Page 10 - BİOMEDYA SAYI 17
P. 10

10                    BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ  Kasım - Aralık          2018       www.biomedya.com





        PREİMPLANTASYON GENETİK TANI İLE


        GEBELİK ORANI ARTTIRILIYOR                                                          Azize ÖZEN







        Preimplantasyon genetik tanı (PGT),   hastalığın direkt genetik tanısı   hemen hemen tüm genetik hastalıklarda   süren bir hazırlık aşaması gereklidir.
        gebelik öncesinde laboratuvar ortamında   yapılamıyorsa embriyonel seks tayini.  preimplantasyon genetik tanı (PGT)   Set-up aşaması, PGT yapılacak ailede
        oluşturulan embriyolar üzerinde yapılan                         işlemi uygulanabilmektedir. PGT işleminin   hastalığa neden olan genetik bölgedeki
        bir genetik tarama testidir. Tüp bebek   PGT uygulaması daha çok ailesel olarak   uygulanabilmesi için ailede bulunan   mutasyona spesifik yapılır. Ayrıca, embriyo
        yöntemi, embriyo üzerinde de bu   geçiş gösteren ve doğum sonrasında   genetik hastalığın tanımlanmış olması   aşamasındaki testlerin tek bir hücrede
        testlerin yapılabilmesini mümkün kılar.   tedavi edilemeyen hastalıklar için   şarttır.         yapılmasından kaynaklanan yanlış
        Bu yönteme “Embriyoda Genetik Tanı”   önerilmektedir. İlk PGT bebeği 2000                       tanı riskini azaltan ve aileye özgü olan
        (Preimplantasyon Genetik Tanı) adı   yılının Ekim ayında Amerika Birleşik   TEK GEN HASTALIKLARI  informatif marker’ların belirlenmesini de
        verilmektedir. Gebelik öncesi genetik   Devletleri’nde dünyaya gelmiştir. Bu                    kapsar.
        tanı (PGT) adı verilen bu işlem; yumurta   gebelikte PGT yöntemi kullanılarak,
        ve sperm hücrelerinin laboratuvar   yaklaşık 15 embriyo arasından tek sağlıklı   Tek gen hastalıklarının embriyo   Hastalık tanısının konamadığı, klinik olarak
        ortamında döllenmesi sonucunda gelişen   olanı seçilip transfer edilmiştir.  aşamasında tanımlanması kromozomal   tanı konulup genetik testlerin yapılmadığı
        embriyolardan 1 veya 2 adet hücre                               hastalıklara göre daha güç olup PGT   veya yapılamadığı ve DNA testlerinin
        alınması ile gerçekleştirilmektedir.  90’lı yılların sonunda Amerika ve   işlemi için farklı teknikler ve daha   normal olarak saptandığı çiftlerde set-up
        Alınan hücrelerde özel yöntemler   Avrupa’da uygulanmaya başlanan PGT   gelişmiş cihazlar gereklidir. PGT işleminin   aşamasının mümkün olmaması nedeniyle
        kullanılmakta ve doğacak bebekteki   uygulaması ülkemizde de gerekli görülen   uygulanabilmesi için en önemli koşul   PGT işleminin uygulanması mümkün
        sayısal ve yapısal kromozom bozuklukları   hastalarda kullanılmaktadır. Tekrarlayan   hastalığa neden olan ve mutasyon olarak   değildir.
        ile tek gen hastalıklarının (talasemi,   düşükler, başarısız tüp bebek denemesi,   adlandırılan DNA değişikliğinin önceden
        orak hücreli anemisi, kistik fibrozis   ileri yaş ya da eşlerden birinde genetik   saptanmış olmasıdır.  KROMOZOMAL HASTALIKLAR
        gibi) tanısı yapılabilmektedir. Böylece   veya kromozomal hastalık (hastalık ya
        sağlıklı embriyoların anne adayına   da taşıyıcılık) var ise; PGT yönteminin
        transferi ile sağlıklı bebeklerin doğması   kullanılması önerilebilmektedir. Bu yöntem          Kromozomal hastalıklar, sayısal ve
        sağlanmaktadır.                 ile sağlıklı ve genetik hastalık taşımayan                      yapısal olarak iki ana gruba ayrılmaktadır.
                                        embriyolar seçilir ve transfer edilir. Örneğin                  Klinefelter (46,XXY) ve mozaik Turner
                                                                                                        (46,XX/45,X) sendromu sayısal kromozom
        Preimplantasyon Genetik Tanı Faydaları;  X kromozomuna bağlı olarak anneden                     anomalileri saptanan veya translokasyon
        •  Uygun olgularda tüp bebek    bebeğe geçen ve karaciğer hastalığına                           ve inversiyon gibi yapısal kromozom
          uygulamasının başarısını arttırır.  sebep olan ornitin karbamil transferaz                    değişikliklerin gözlendiği çiftlerde kişilerde
        •  Gebelik oranını arttırır.    enzim eksikliği hastalığının meydana                            uygulanan İVF denemelerinde mevcut
        •  Gebeliğin abortus (düşük) ile   gelişi, PGT yöntemi sayesinde tüp bebek                      kromozomal anomaliye spesifik PGT
          sonuçlanma riskini azaltır.   tedavisinde gelişen embriyolar arasından                        işlemi uygulanır. Kromozomal anomaliler
        •  Gebeliğin tıbbi sonlandırılma gerekliliğini   bu hastalığı taşımayanların seçilip anne       içerisinde yer alan kökeni saptanamamış
          azaltır.                      rahmine yerleştirilmesiyle engellenebilir.                      marker kromozomlar ile bir translokasyon
        •  Çoğul gebelik oranını azaltır.  Günümüzde PGT ile hemofili, Duken ve   Metafaz sırasında insan kromozomları: Steffen   tipi olan insersiyonel translokasyonlarda
        •  Tekrarlayan başarısız tüp bebek   nöromüsküler distrofi gibi kas hastalıkları,   Dietzel     PGT yapılması mümkün değildir.
          denemelerinin getirdiği ekonomik ve   tay-sachs, kistik fibrozis, orak hücre
          psikolojik yükleri azaltır.   anemisi ve frajil X sendromu, Down   DNA hastalıklarının embriyo aşamasında
                                        sendromu ve diğer bazı kromozomal   incelenebilmesi için, set-up aşaması olarak   Kaynak:
        Preimplantasyon Genetik Tanı Kimlere   hastalıklar da PGT yöntemiyle teşhis   adlandırılan ve genellikle 2-3 ay arasında   www.preimplantasyongenetiktani.com
                                                                                                        www.geneticalliance.org
                                        edilebilmektedir.
        Yapılmalı?
        •  36 yaş ve üzeri yaştaki anne adaylarına,  Embriyolara zarar vermeden uygulanan   Preimplantasyon Genetik Tanı Uygulaması Yapılmış Hastalıklar
        •  İki veya daha çok tüp bebek   PGT yönteminin sonucu 24 saat içerisinde
          uygulanmasına rağmen gebelik elde   alınabilmektedir. Bu yöntem 3 şekilde          Yapısal Kromozom Bozuklukları         Sayısal Kromozom Bozuklukları
          edilememiş çiftlere,          yapılabilir;                     Reciprokal translokasyon     Klinefelter sendromu
        •  Tekrarlayan erken gebelik kayıpları   •  Anne yumurtalıklarından (oosit) polar
          (düşükleri) olan çiftlere,      cisim biopsisi, (yalnız anneye ait olan   Robersonian translokasyon  Mozaik turner sendromu
        •  Dengeli translokasyon taşıyıcısı çiftlere,  hastalıkları saptayabilir)  İnversiyon         XXY
        •  Ailevi Akdeniz Anemisi, Orak Hücre   •  3 günlük embriyodan (6-8 hücreli) alınan   Mikrodelesyon sendromları  XXX
          Anemisi, Kistik fibrozis, SMA gibi tanısı   doku örneklemesi, (blastomer biopsisi)   X kromozomu delesyonları  Marker kromozom
          mümkün olan bazı tek gen hastalıkları   -Pratikte en çok kullanılan yöntemdir-
          yönünden risk taşıyan eşlere,  •  5 günlük embriyodan alınan doku                     Tek Gen Hastalıkları
        •  Önceki gebeliklerinden genetik hastalıklı   örneklemesi. (blastokist biopsisi)   Lösemi - HLA  Talasemi - HBB
          bir çocuk sahibi olan çiftlere,  Genetik tanı için günümüzde array
        •  Anöploidili (kromozom bozukluğu   CGH denilen metod kullanılmakta ve   HLA + talasemi      Orak hücre anemisi - HBB
          bulunan) gebelik öyküsü olan annelere,  bu sayede insanda ki 46 kromozomun   HLA + orak hücre anemisi  Spinal musküler atrofi (SMA) - SMN
        •  Gonadal mozaism (İki ya da daha çok   tamamı sayısal olarak ortaya   Kistik fibrozis - CFTR  Duchenne/Becker musküler distrofisi - DMD
          aynı anormalliğe sahip doğum ürününe   konabilmektedir.
          rağmen eşlerin genetik test sonuçlarının                       Hemofili A - F8              Hemofili B - F9
          normal olması) olgularına,    Gelecekte genetik geçişli hastalıklardan   Frajil X - FMR1    Fenilketonüri - PAH
        •  TESE olgularına, (şiddetli erkek   olduğu kabul edilen kardiovasküler,   Ailesel akdeniz ateşi (FMF) - MEFV  Nörofibromatozis - NF1
          infertilitesi ile birlikte olan olgular)  diabet, hipertansiyon gibi hastalıkların   Gaucher hastalığı - GBA  Pompe hastalığı - GAA
        •  Poor responder’lar, (hiperstimulasyon   ve kanserlerin de PGT yöntemiyle
          protokolüne yetersiz cevap veren   tespit edilebilmesi ve gelecek nesillerde   Wilson hastalığı - ATP7B  Galaktokinaz - GALK1
          olgular)                      tamamen ortadan kalkması için yapılan   Glisin ensefalopatisi - AMT  Glutarik asidemi tip 2 - ETFDH
        •  X kromozomuna bağlı geçiş gösteren   araştırmalar devam etmektedir.  Smith-Lemli-Opitz sendromu - DHCR7  Trioz fosfat izomeraz yetmezliği - TPI1
          hastalıklar açısından eğer söz konusu   Günümüzde, bazı özel durumlar dışında   Epidermolizis bülloza distrofika - COL7A1  Sitrülinemi tip I - ASS1
   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15