Page 18 - BİOMEDYA SAYI 12

18 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ Kasım - Aralık 2017 www.biomedya.com

CRISPR/CAS9:

NANO DÜZEYDE DNA AMELİYATI

Oktay Ismail Kaplan

sorunlarıyla karşılaşmasına neden olan göğüslerini 2013 yılında aldırdı. Daha sonra hedeflenen bölgesinde kusursuz, güvenilir,
özetle yaşayan organizmalar hakkında yumurtalık ameliyatı ile yumurtalıklarını da etkili ve hızlı değişiklik yapabilecek bir
en karmaşık ve en gizemli bilgileri içeren aldırma kararı aldı. teknoloji geliştirme düsüncesi vardı. Bu
materyalin DNA olduğu 1944 yılından beri konuda ilk başarılı adım 1991 yılında Nikola
Dünümüzün sürprizi bilinmekte. Yaşamın kodlarını içeren DNA, Angelia Jolie bir kadın için olabilecek en P. Pavletich ve Carl O. Pabo adlı iki bilim
CRISPR/Cas9 idi. Asıl bazı insanlarda hatalı kodlama nedeniyle ağır kararları vermek zorunda kalmıştı. insanı tarafından atıldı. Bu iki bilim insanı
1991 yılında Zinc Finger adı verilen “Gene
sağlık sorunlarına neden olmakta ve bu
Muhtemelen Angelia Jolie dahil olmak
fonksiyonu bakterilerde hatalı kodlamalar zengin veya fakir ayrımı üzere genetik hastalıkların pençesindeki Editing” (Gen Düzenlemesi) teknolojisini
virüslere karşı savunma gözetmeksizin anne ve/veya babadan bir milyonlarca insan kendilerini şu soruyu geliştirdiklerini dünyaca ünlü Science
sorarken bulmuş olmalı; bilime harcanan
sonraki nesle aktarılmakta.
dergisinde duyurdular. Zinc Finger nükleaz
sistemi olan CRISPR/ onca emek ve paraya rağmen neden teknolojisi çok farklı model sistemlerinde
Cas9 sisteminin insan Tıpkı Angelina Jolie’nin annesi Marcia Lynne hala DNA’daki hatalı kodlamaları (bitki, sinek, solucan, insan hücre hatları vb)
sağlığını düzeltebilecek Bertrand’de olduğu gibi. Marcia Lynne düzeltemiyoruz? Kusurlu organları çok uzun yıllar kullanıldı; fakat bu teknoloji
Bertrand, 46 yaşında kansere (göğüs ve
çıkartmak yerine tamir edecek teknolojimiz
çok sınırlıydı ve DNA’nın bazı bölgelerinde
bir sisteme yumurtalık kanserlerine) yakalanmıştı neden yok? Angelina Jolie, DNA’sındaki işe yaramıyordu. Daha sonraki yıllarda
dönüştürülebileceğini ve 10 sene kanserle mücadele ettikten hatayı düzelten bir teknoloji olmuş olsa (2009 ve 2012) farklı gen düzenleme
kimse önceden sonra çok genç sayılabilecek bir yaşta -56 böyle dramatik bir karar almak zorunda teknolojileri geliştirildi. TALEN (Transcription
yaşında- 2007’de hayata veda etmek
activator-like effector nucleases) adlı
kalır mıydı?
kestiremezdi. zorunda kaldı. Marcia Lynne Bertrand’in yeni gen düzenleme sistemi 2009’da
erken yaşta kanserle tanışmasının Bilim bu yüzden yok muydu? Çaresiz geliştirildi ve bu sistem 2011 yılında yılın
nedeni DNA’sındaki hatalı bir kodlamadan kalınan durumlara çare olabilmek için metodu olarak seçildi. TALEN farklı model
kaynaklanmaktaydı ve çoğu insanda hedeflerin koyulması ve onun için sistemlerinde kullanılmaya başlansa da
normal şekilde çalışan BRCA1 adlı çalışılması. Aslında tıp ve biyolojik bilimiyle kullanımı pahalı ve oluşturması zahmetli
Muhtemelen önümüzdeki yıllarda bilim protein hatalı kodlama nedeniyle olması uğraşan herkesin aklında DNA’nın olduğu için yaygınlaşması sınırlı kaldı.
insanları çok hücreli organizmalarda gerektiği gibi çalışmamaktaydı. Marcia
genomu değiştirecek CRISPR/Cas9 ve Lynne Bertrand’in genomundaki bu hatalı
onun gibi metotlar üzerinde çalışmalara kodlama doğumuyla beraber Angelina
devam edecek; ama şu bir gerçek, Angelina Jolie’ye de geçmişti ve önemli olan bu hatalı
Jolie’ninki gibi genetik hastalıklarına karşı kodlama Angelina Jolie’nin de tıpkı annesi
mutlak tedavi de hiç bu kadar sonuca gibi göğüs ve yumurtalık kanserlerine
yaklaşmamıştık. Bugün (soy isim sıralarına yakalanma riskini arttırmaktaydı. DNA’daki
göre) Burak Berber, Sebiha Çevik, Osman hatalı kodlamayı şu anki teknolojik
Doluca ve Oktay I. Kaplan ortaklaşa son imkanlarla gideremeyecek olan doktorları,
yılların en ilgi çekici konusu olan CRISPR/ Angelina Jolie’nin göğüs kanserine
Cas9: Nano Düzeyde DNA Ameliyatı yakalanma riskini % 87 olarak hesapladılar.
konusunu yazdı. Bu oran yumurtalık kanseri için % 50
olarak bulundu. Doktorların önerebileceği
Canlıya saç, göz, ten rengini veren, yüz tek bir yol kalmıştı ameliyatla göğüs ve
şeklinin oluşmasını sağlayan ve bazı yumurtalıkların alınmasıydı ve Angelina
insanların daha sağlıklı yaşamasına vesile Jolie doktorlarının tavsiyesine uydu ve
olan veya bazılarının erken yaşlarda sağlık “önleyici ikili mastektomi” ameliyatı ile